Hoogsensitiviteit. Volgens de ene is het pseudospsychologie, volgens de andere een genetisch bepaalde karaktertrek. Wij legden ons oor te luister bij de Vlaamse vereniging voor hooggevoelige personen en vroegen de voorzitter Ilse van Den Daele om tekst en uitleg.
Wat is HSP?
Ilse Van den Daele: “Een HSP of hoogsensitief persoon is iemand die gevoeliger is dan gemiddeld. Mensen zijn hoogsensitief als hun hersenen binnenkomende signalen ‘diepgaand’ verwerken. Wat dit betekent, kun je onder de scanner zien. Prikkels die de hersenen bereiken, activeren bij hoogsensitieve personen méér hersengebieden dan bij niet-HSP’s. Hoogsensitiviteit is een persoonlijkheidskenmerk en kan in vele gradaties voorkomen. Het is geen ziekte of stoornis. We mogen dan ook niet spreken over een diagnose, maar eerder over een vaststelling.
Hoe kan je vaststellen of je hooggevoelig bent?
De zelftest die Elaine Aron ontwikkelde kan een eerste indicatie zijn, maar is helaas niet sluitend. Gesprekken met een gespecialiseerd psychotherapeut of psycholoog, kunnen je al een stapje verder helpen. Daarnaast hoopt professor Elke Van Hoof, die sinds twee jaar onderzoek doet naar hoogsensitiviteit, binnenkort een sluitende test te kunnen publiceren.
Hoeveel mensen in Vlaanderen hebben HSP?
15 à 20% van de bevolking is hoogsensitief. Dat is ongeveer 1 op 5. Een verhouding die vaak terugkomt bij studies rond gezondheidsproblemen door stress op het werk. Het is dan ook al aangetoond dat hoogsensitiviteit een risicofactor is voor stressgerelateerde aandoeningen zoals burn-out, depressie, CVS en fibromyalgie. Bij kinderen zijn gedrags- en leerproblemen vaak een gevolg. Hoogsensitiviteit komt evenveel voor bij mannen als bij vrouwen. En 70 procent van de HSP’s is introvert, terwijl 30 procent extravert is.
Zijn we niet allemaal een beetje hoogsensitief?
Het is een feit dat iedereen wel eens op een overgevoelige manier kan reageren, maar dat betekent zeker niet dat we allemaal hoogsensitief zijn. Hoogsensitiviteit is een manier van ‘zijn’, een persoonlijkheidskenmerk. Je wordt er als het ware mee geboren. Hoe je er later als volwassene mee omgaat, wordt voor een groot stuk bepaald door de reacties en aanpak van je omgeving. Een kind van 7 jaar dat van zijn ouders vaak te horen krijgt: “Je gaat daarvoor toch niet wenen!”, of “Dat doet toch geen pijn, zeker”, krijgt weinig ruimte om zijn gevoelens te uiten. Alles wordt met one-liners van tafel geveegd. Het gevaar bestaat dat zo’n kind op de duur een masker gaat dragen en voeling verliest met zijn eigenheid.
Wat zijn de pluspunten van HSP’s op de werkvloer?
HSP’s bezitten heel wat kwaliteiten en talenten. Ze zijn creatief, voelen onrechtvaardigheid sterk aan en hebben veel verantwoordelijkheidszin. Daarnaast zijn ze opmerkzaam en hebben ze oog voor detail. Veel HSP’s hebben ook een scherp oog voor verbanden en dynamieken. Daardoor kunnen ze vaak op voorhand inschatten of bepaalde oplossingen of bedrijfsprocessen zullen werken.
En wat zijn hun minpunten en valkuilen?
Hun stressgevoeligheid is duidelijk hun grootste struikelblok. Verder zorgt hun empathie ervoor dat ze het moeilijk hebben om grenzen te stellen. En de keerzijde van hun sterke betrokkenheid is dat ze zich regelmatig verantwoordelijk voelen voor terreinen die niet tot hun bevoegdheid behoren. Tot slot werken ze vaak liever op de achtergrond en staan ze minder graag in de kijker. Dit kan op termijn leiden tot frustratie omdat ze het gevoel hebben niet gezien te worden.
In welke werkomstandigheden gedijen HSP’s het best?
- Omgeving en sfeer zijn belangrijk. Een plant, mogelijkheden tot goede verluchting, aangename kleuren en materialen kunnen hen stimuleren en motiveren.
- Hoogsensitieve werknemers functioneren beter in prikkelarme ruimtes. Veel geluid, omliggende telefoongesprekken en beweging werken storend. Een lokaaltje waar ze zich kunnen afzonderen om te werken aan projecten of om te telefoneren is geen overbodige luxe.
- One-to-one contacten genieten hun voorkeur. In groep voelen ze zich vaak niet op hun gemak. Bovendien presteren ze beter in samenwerking met empathische leiders dan met dominante leiders.
- Pauzes worden door HSP’s dikwijls gezien als het ideale moment om zich even af te zonderen om op adem te komen en de overprikkeling naar beneden te halen. Dit is ontzettend belangrijk voor hen. Collega’s zien dit jammer genoeg soms verkeerdelijk als een teken van asociaal zijn.
- Om goed te presteren hebben HSP’s regelmatig positieve feedback en waardering nodig. Aangezien ze zich soms verliezen in perfectionisme en details, kan het geen kwaad hen af en toe te laten weten dat gewoon goed ook goed genoeg is.”
Ann is hoogsensitief. Ze getuigt.
“Ik heb altijd geweten dat ik een beetje ‘anders’ was. Ik ben bijvoorbeeld heel gevoelig voor licht. Van zodra het kan, gaan bij mij de lichten uit of dim ik ze. In de middelbare school had ik vaak last van barstende hoofdpijn. Ik heb toen, tot mijn grote schaamte, een tijdje met een joekel van een zonnebril rondgelopen. Daarnaast komen felle geluiden, hevige muziek of geroezemoes ook sterk bij mij binnen. Nieuwjaarsrecepties en drukke festivals zijn daarom niet aan mij besteed. En een landschapskantoor waar twee collega’s luidruchtig aan het overleggen zijn, een derde vlakbij aan het bellen is en even verder een telefoon staat te rinkelen… doet me huiveren! Ook bepaalde smaken of geuren hebben een sterke impact. In de lift staan met iemand die fel geparfumeerd is, is voor mij een verschrikking.
Dus ja, ik had wel een vermoeden dat er iets met me aan de hand was. <lacht> Alleen was het niet zo simpel om te ontdekken wat. Tot ik over hoogsensitiviteit las. Toen vielen de puzzelstukken in elkaar. Toen begreep ik ook waarom ik zelfs in mijn leuke, flexibele job als sollicitatiecoach het gevoel had dat mijn batterijen binnen de kortste keren leegliepen.
De volgende stap was mijn verantwoordelijke en collega’s in te lichten over mijn hoogsensitiviteit. En dat bleek de juiste beslissing te zijn. Iedereen reageerde heel begripvol en zei er rekening mee te zullen houden. Ik werk ook enkele dagen per week van thuis. Dat ervaar ik als een groot pluspunt. Ik heb heel veel nood aan rust in mijn omgeving om alle dagelijkse, soms ‘onbenullige’, prikkels te verwerken.
Daarnaast neem ik mijn eigen verhaal mee in wat ik als sollicitatiecoach doe. HSP-werknemers zijn kwetsbaarder, maar ook heel waardevol voor een organisatie. Als ze in de juiste omgeving terechtkomen, ten minste. Daarom benadruk ik bij hooggevoelige werkzoekenden dat ze zich heel goed moeten voorbereiden op hun sollicitaties. Belangrijke vragen zijn: hoe is de bedrijfscultuur, hoe ziet het kantoor eruit, zijn er mogelijkheden om thuis te werken, moet ik commerciële targets halen… Als je als hooggevoelige werkzoekende het antwoord op al deze vragen weet, zal het duidelijk worden of de job echt iets voor jou is. En daar kan de werkgever alleen maar wel bij varen."
Meer info: hspvlaanderen.be