Verpleegkundige Ingrid werkt al 20 jaar na elkaar (!) op kerst- of oudejaarsnacht. Ingrid: “We zijn verplicht om één van die twee nachten te werken. Of dat op kerst of oudjaar is, hangt af van mijn werkschema. Ik werk namelijk zes nachten na elkaar en ben dan acht dagen thuis. Dit jaar valt mijn werkende nacht op oudjaar. Ik zou kunnen wisselen met een collega als ik dat wil, maar daar begin ik niet aan. Ik pas mijn plannen gewoon aan.”

Moeilijk om te vertrekken

Vindt Ingrid het lastig om te werken terwijl andere mensen feesten? Ingrid: “Als ik om 21.15 uur mijn jas aantrek om te vertrekken, heb ik het even lastig. Maar eens ik in het ziekenhuis ben, is het voorbij. Ik ben dan bij collega’s die in dezelfde situatie zitten als ik.

Bovendien hangt er een leuke sfeer op zo’n nacht. We gaan gemoedelijker en losser met elkaar om, en maken het gezellig. We versieren de tafel in de keuken en halen iets lekkers bij de traiteur of de Chinees. Op de spoedafdeling zelf houden we het wel sober. Als er mensen binnenkomen met ernstige problemen, is een uitbundige kerstsfeer niet gepast.

Teveel drank, eten en stress

Klopt het cliché dat er tijdens oudjaar meer mensen met alcoholproblemen op spoed terechtkomen? “Ja, maar het valt me wel op dat het probleem zich verschuift naar later op de avond. Tegenwoordig krijgen we pas rond drie à vier uur dronken patiënten binnen. Collega’s die de ochtendshift doen hebben het vaak drukker dan wij.

Ook typisch voor kerst- of oudejaarsnacht zijn mensen met maag- en darmklachten. Ze eten te veel of eten iets verkeerds. Een paar jaar geleden hadden we een hele spoed met oudjes. Ze hadden in het bejaardentehuis een kerstmaal gegeten dat hen slecht was bevallen.

Verder merk ik ook dat we meer patiënten met hartklachten hebben. Wellicht door te veel drank en eten, in combinatie met stress omdat de hele familie bijeenkomt.”

Zijn de patiënten dankbaarder dan op een doorsnee-nacht? Ingrid: “Toch wel. Sommigen staan ook expliciet stil bij het feit dat we moeten werken. Ze vragen hoe dat voelt of willen weten hoeveel uur we nog voor de boeg hebben. Dat is fijn.”

Minder gesprekken, maar intenser

Ook Sofie werkt regelmatig op kerst- of oudejaarsnacht. Ze beantwoordt als vrijwilliger oproepen van mensen die naar de zelfmoordlijn bellen. Ze vertelt: “Ik ben extra gemotiveerd om me op zo’n moment kandidaat te stellen. Ik wil vermijden dat iemand die al zijn moed bijeengeraapt heeft en uitgerekend op zo’n nacht belt, niemand aan de lijn krijgt.”

Bellen er op kerst- of oudejaarsnacht meer mensen dan anders? “Ik heb geen concrete cijfers, maar ik heb de indruk dat we iets minder oproepen krijgen dan op een gewone nacht. Wellicht kunnen veel mensen op zo’n moment toch bij hun familie terecht. De gesprekken zijn doorgaans wel intenser en acuter. Wie op zo’n moment belt, is vaak radeloos en heeft al concrete zelfmoordplannen. Wat me ook opvalt is dat de oproepers niet lijken te beseffen dat het kerstmis of oudjaar is. Ze zijn zo bezig met hun zelfmoordgedachten dat al de rest aan hen voorbijgaat.”

Gevoel van een warm bad

Hoe helpt Sofie mensen die zo diep zitten? “Ik probeer de crisis waarin de oproeper zit te overbruggen en hem terug rustig te maken. Dat doe ik door te luisteren en dieper in te gaan op zijn zelfmoordgedachten. Daarnaast bekijk ik of er nog lichtpuntjes zijn. Mensen die suïcidaal zijn hebben een tunnelvisie en zien alles zwart in. Ze vergeten dat er ook nog positieve dingen zijn. Bijvoorbeeld een kleinkind dat binnenkort naar school gaat, de liefde voor een huisdier… Lukt het om de persoon rustig te maken, dan bespreek ik met hem wat hij kan doen als hij opnieuw in een crisis terechtkomt.”

Probeert Sofie ook de oorzaak van de zelfmoordgedachten aan te pakken? “Nee, dat is niet mogelijk. De problemen zijn vaak ongemerkt ontstaan en beetje per beetje toegenomen. Bovendien is er nooit één oorzaak, maar zijn er verschillende. Er bestaat geen eenvoudig pilletje tegen zelfmoord. We moeten tevreden zijn met kleine stapjes. Als de persoon op het einde van het gesprek opgeluchter klinkt en van zijn zelfmoordplannen afziet, ben ik al heel blij. Een oproeper formuleerde het ooit als volgt: “Een gesprek bij de zelfmoordlijn kan je vergelijken met een warm bad. Je geneest er niet van, maar het doet wel echt deugd.”

Denk je aan zelfmoord en heb je nood aan een gesprek, dan kan je terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via zelfmoord1813.be.