De vraag die ik me stelde tijdens mijn zoveelste verblijf in Dubai: “Is dit hier een ‘me-too-Qatar-verhaal' zoals de Europese media ons wilden doen geloven in de aanloop van het WK?

Tijdens mijn meeting met lokale, Saudische, Indische, Engelse, Pakistaanse en zelfs Belgische bedrijfsleiders wierp ik telkens deze open vraag op tafel: “Wat denken jullie van onze missionaris-attitude om de arbeidsomstandigheden in het Midden-Oosten te verbeteren?"

De grote gemene deler van de verschillende discussies was: “Dit is het systeem hier in het Midden-Oosten. Als werkgever heb je geen andere keuze dan het te volgen. Het enige wat je kan doen is het systeem wat menselijker maken door wat extra’s te geven zoals betere huisvesting, extra voedselpakketten, een fiets of een feest bij speciale gelegenheden."

Maar wat zijn dan de grondvesten van HET SYSTEEM?

Heel dikwijls komt het woord Kafala aan bod. Ik denk dat je dit kan vertalen in sponsor, voogd of ‘lijfeigenaar’. Het is een vorm van Arabische wetgeving die vastlegt welke relatie er is tussen de immigranten en de lokale werkgever. Beide partijen hebben rechten en plichten.

Al snel leer je de nuance te maken dat Kafala niet de bevoegdheid is van het ministerie van Arbeid, maar van Binnenlandse Zaken.

Volgens Kafala ben je als werkgever verantwoordelijk voor de gastarbeider die je tewerkstelt. Niet alleen tijdens de werkuren, maar je bent ook moreel verantwoordelijk voor hun gedrag in de maatschappij. Begaan zij een misdaad, dan ben jij verantwoordelijk.

Het gevolg is dat de gastarbeiders veel uren moeten werken per dag, 6 of 7 dagen per week en dat de werkgever hun paspoorten afneemt tot hun contract afloopt. Dit is de meest eenvoudige manier om 3,2 miljoen gastarbeiders (= 90% van de totale populatie van Dubai) in het gareel te laten lopen.

Mijn Indische collega’s maakten me ook duidelijk dat je in het Midden-Oosten het woord ‘gastarbeider’ letterlijk moet nemen. Je bent een ‘gast’ en dat betekent dat je er tijdelijk bent. Als gastarbeider kan je geen enkele andere gast (lees: familie) uitnodigen naar de party in het Midden-Oosten tenzij je alles zelf betaalt en kan bewijzen dat je al dat geld op je bankrekening hebt staan.

Als de uitnodiging (het contract) afgelopen is, heb je nog een maand om een nieuwe job te vinden. Heb je er geen, dan heb je één optie: het retour vliegtuigticket gebruiken dat je laatste werkgever moet betalen en terug naar huis gaan. Gastarbeiders zijn er alleen om te werken, dus werkloosheid bestaat niet.

De Indische bedrijfsleiders die ik sprak waren het meest radicaal en ondersteunden het Kafala-systeem het meest. Ze vertelden me dat hun landgenoten die als gastarbeiders actief zijn in het Midden-Oosten, vooraf weten wat hen te wachten staat. Het is mond-tot-mondreclame in de Indische steden die hen naar daar lokt. De werkomstandigheden -als die er al zijn-  zijn in hun thuisland meestal niet beter en ze worden de helft minder betaald dan in Dubai. Voor hen is het zware werk niet hun grootste kop of lijfzorg, wel de eenzaamheid en het gebrek aan vrijheid. Ze voelen zich meestal geen slachtoffer omdat ze die opoffering doen om hun kinderen een beter bestaan en een betere toekomst te schenken.

Het kwam voortdurend terug: de Zuid-Aziatische mensen en ook Afrikanen, zien dit Arabisch werk als een opportuniteit om in hun thuisland een beter leven uit te bouwen. Ook in hun eigen land wordt er flink gediscrimineerd op basis van huidskleur en is het normaal om in 40 graden te werken in de bouw.

Wie zijn wij als Europeanen om dit tegen te spreken als de ambassades van Nepal, Indië, Pakistan of de Filipijnen in Dubai of Qatar dit Kafala-systeem omarmen voor hun eigen onderdanen? Kruisvaarders, Christelijke missionarissen, Irak ontmijners… Ik denk dat de Arabieren het gehad hebben met het Westers vingertje. De middenvinger zal meer en meer hun antwoord zijn.

Enkele rake opmerkingen die ik voor de voeten geworpen kreeg tijdens mijn discussies: is het erger om te moeten werken bij 40 graden in de bouw of te moeten zwartwerken en op de straat te slapen bij 0 graden in België?

Of neem de Pakistaanse chauffeur die me vertelde dat zijn Arabische baas beweert dat wij Europeanen gewoon jaloers zijn dat we geen werkkrachten hebben die maar 200 of 300 dollar kosten. Daarom hielden de Amerikanen in Qatar zich op de vlakte: zij hebben ook hun goedkope Mexicanen.

Ik ben er redelijk zeker van dat de Arabische karavaan na het WK zelfverzekerd verder gaat trekken in de woestijn en dat de honden zullen blijven blaffen in het ijle.

Als afsluiter: ik had in Dubai een diner met Indische mensen in het Indische restaurant in Dubai Marriott. Op de wijnkaart stond er een wijnfles Chateau Latour 1982 voor 31.000 euro. De Indische jongen die de afwas doet in hetzelfde restaurant moet 11 jaar werken voor wat een ander in een uur opdrinkt.

Life can be really insane.