Er is toxisch masculisme, en godzijdank sinds kort ook toxisch feminisme (niet dat ik daar blij om ben, maar zo is er wat meer evenwicht). Allicht zal er ook een fluïde vorm van toxiciteit zijn.

Binnenkort spreken we wellicht ook over toxisch ouderschap, toxische leerkrachten en toxische barista's. Passief agressief gedrag als graadmeter. "Ne koffie mijnheer, ja dat willen we allemaal, maar ’t zou helpen als u wist uit welke bonen ik die moet laten ‘slow drippen’, ongemanierde fossiel!"

De vraag is hoe je kan vermijden dat er zo’n label op je geplakt wordt. Op dat vlak heb ik slecht nieuws… Dat kan je namelijk niet. Omdat de andere bepaalt of je al dan niet toxisch bent. Tenminste, dat gevoel heb ik. Het is een soort epitheton geworden voor alles wat je niet zint. Gemakshalve kan je dat dan als toxisch benoemen.

Uiteraard -zoals altijd bij maatschappelijke bewegingen- is het ontzettend belangrijk dat we dingen benoemen. Ik ga dat nooit ontkennen, en juich het toe. Zichtbaar maken, benoemen, identificeren, het helpt om alles in de juiste plooi te krijgen. In het juiste perspectief. Toxisch leiderschap bestaat, maar ik mag hopen dat het uitzonderlijk blijft. Net zoals toxische relaties. 

Maar wat als dat perspectief vervormd geraakt? De schade door een onjuist label is vaak groter dan de waarde van een opmerking die in het verkeerde keelgat schiet.

Je hoort mij niet ontkennen dat er psychopaten, narcisten en machtswellustelingen zijn. Maar misschien oordelen we iets te vlug. Blij dat we de fout ergens anders kunnen leggen. Misschien doen we niet meer de moeite om het perspectief van de ander te zien, en ons eigen aandeel in het verhaal.

De manager die onder druk staat, de liefhebbende ouder die het plots even niet aankan en ontploft, de storm in een relatie...

Misschien had de manager net iets meer van je verwacht en misschien was dat kind echt een etterbakje op dat moment. Ik heb er vier gehad, en soms konden ze het behoorlijk uithangen. Misschien heeft je partner wel gelijk als die je dingen voor de voeten gooit? Het is niet allemaal één op één te reduceren tot de aspirationele en wondere wereld van quotes op Instagram en suikerbonenroze harmonie.

Als kind herinner ik me dat mijn vader soms in de auto zat te brommen dat hij nu al drie dagen ‘beeld zonder klank’ had. Dat duidde op een ruzie met mijn mama. Ze vloekten al eens, ze scholden elkaar al eens de huid vol, maar nooit heb ik die twee elkaar van toxisch gedrag weten beschuldigen. Na een paar dagen maakten ze elkaar aan het lachen en pikten de draad weer op.

Drie dagen geen woord tegen je partner zeggen, hoe zou dat nu omschreven worden? Mentale terreur? Of erger? 

Directheid, er even genoeg van hebben, duidelijke communicatie en grenzen stellen. Het zijn allemaal mogelijkheden om het draaglijk te maken. Iemand van toxisch gedrag verdenken is de eerste stap richting escalatie. Een escalatie die niemand wil.